بختیاری


بختیاری

معرفی سرزمین بختیاری


کهیش؛ قلعه ای فراموش شده
کهیش؛ قلعه ای فراموش شده مسجد سلیمان _خبرگزاری میراث فرهنگی گروه فرهنگ ، قباد باقری: در دشت اندیکا از توابع شهرستان مسجد سلیمان قلعه های متعددی سربرآورده و پابرجا مانده اند، مانند: قلعه لیت (ریت) واقع در ضلع جنوبی قلعه بردی و در نزدیکی ده مورد، قلعه خواجه واقع در شهرکی به همین نام و مرکز بخش اندیکا که قدمت هر دوی آنها احتمالا در حدود قرون وسطی و توسط خان های چهار لنگ و یکی از سرشاخه های بختیاری احداث گردیده اند، همچنین قلعه برون در سوی شمال بخش اندیکا و قلعه زراس در ضلع غربی این دشت واقع و متعلق به خان های دورکی بختیاری است. چهارمین قلعه ای که با ویژگی های خاص در آن پهنه بقایای آن هنوز پابرجا باقی مانده «قلعه کهیش» است که علیرغم استحکامات شالوده اش، کمتر درباره ی آن گفته و یا نوشته شده است. این قلعه که در جبهه شمال غربی روستای بگیس «بگسی» در یک کیلومتری روستای «فرج الله بتواز» و برفراز یک برجستگی نه چندان بلند، در حالی که دره ای خشک، جنوب و جنوب غربی آن را احاطه کرده استوار مانده است. قلعه کهیش در پلانی چهارگوش و در ابعاد تقریبی 45×45 متر درحالی که بقایای حصاری ضخیم آن را دربرگرفته، چهار بزجک در چهار ضلع آن مشهود است و احتمالا دروازه اش رو به سوی غرب گشوده می شده که به واسطه ی تخریب بیش از حد حصار اصلی، تشخیص آن به درستی میسر نیست. مصالح این قلعه از قلوه سنگ های نتراشیده و ملات گچ نیم کوب و زمخت، در حالی که قطر دیوارهای پیرامونش 30/1 متر و ارتفاع دیوار ضلع شرقی - آن چه فعلا باقی مانده - حدود 5 متر است، تفکیک سازه¬های داخلی این بنا بواسطه ی تخریب توسط عوامل مختلف چندان میسر نبود، تنها پس از حفاری توسط سازمان ذی ربط چگونگی آنها بهتر آشکار خواهد شد. ضخامت حصار پیرامون قلعه که بخش بیرونی این سازه ها را تشکیل می داده حکایت از وقت نظر کافی سازندگان در استحکام بنا را داشته، زیرا یکی از عوامل تدافعی، استحکام و مقاومت ، دیوارهایی است که به هنگام ضرورت می توان در پشت آنها پناه گرفت و در مقابل هر تهاجمی پایداری کرد. در فاصله حدود 250 متری سمت شرق قلعه کهیش و در ساحل راست دره ی خشک یاد شده ی بالا دو باب اتاق تاقی شکل پایه کوتاه که اولی به طول حدود 15 و عرض 4 و ارتفاع 5/2 متر است و دومین اتاق 14 متر طول ، 4 متر عرض و ارتفاع آن به واسطه ریزش و تخریب سقف مشخص نیست. درون این سازه های تاق نما، تفکیک های گچبری شده جالبی طراحی گردیده که بخشی از آنها سالم باقی مانده است، به نظر می رسد تاریخ این دو بنای اخیرالذکر پیش تر از قلعه کهیش باشد، زیرا در فاصله ی یک کیلومتری شرق و در سوی جنوب روستای بتواز بنای مشابه دیگری وجود داشته که احتمالا توسط روستاییان تخریب و مصالح آن مورد استفاده قرار گرفته است. این سازه های پایه کوتاه تنها به منطقه ی بگسی اندیکا محدود نمی گردند، بلکه در منطقه ی چال شیخ احمد کوشک همان بخش آنهم در گستره ی نسبتا وسیع و باز هم به طرف شرق و در پایین تر از کل چنار شمی شهرستان ایذه به سمت نخست کاشان این نوع سازه ها طراحی و در یک مقطع زمانی از تاریخ که احتمالا دوره ی اسلامی و یا اواخر دوره ی ساسانی است، معماری آن ها به طور طولی از غرب به طرف شرق و یا بالعکس رواج داشته، دوره ی ساسانی است، معماری آن ها به طور طولی از غرب به طرف شرق و یا بالعکس رواج داشته، با این تفاوت که تاق بعضی از ساختمان های چال شیخ احمد کوشک اندیکا خشک چین و بدون ملات ساخته شده اند، در صورتی که در تاق سازه های دیگر مناطق ذکر شده از ملات گچ نیم کوب استفاده کرده اند. بانیان قلعه کهیش همان گونه که از نامش پیداست، طایفه ی کهیش، از شاخه ی چهارلنگ «سهونر» بختیاری است. بنا به گفته بزرگان ایل: سرزمین گرمسیر بختیاری بین دو سرشاخه هفت لنگ و چهار لنگ تقسیم و بستر ‌رودخانه ی کارون آنها را از هم جدا می کرده که چهارلنگ ها در سمت راست و هفت لنگ ها در سوی چپ کارون قرار داشتند. این مرزبندی در زمان محمدتقی خان یک از خان های قدرتمند چهارلنگ کزسی «کیان ارثی» تغییر کرد و چهار لنگ ها از جمله سهونی ها «کهیش ، باورصادوحموله» از اندیکا کوچ کرده و در محدوده ی گلیگر و آسماری مستقر شدند. رئیس طایفه های سهونی شخصی بنام شفیع خان بود که نیابت و معاونت محمدتقی خان را نیز به عهده داشت و یکی از عوامل پیشرفت وی به شمار می آمد. سر هنری لایارد در مورد سهونی ها که کهیش نیز یکی از شاخه های اصلی آن است می نویسد: سهونی طوایف بزرگی از عشایر بختیاری هستند که شفیع خان وزیر محمدتقی خان، برآنها حکومت می کرد. شفیع خان همه ساله به نمایندگی از سوی محمدتقی خانف مالیات طوایف بختیاری را جمع آوری می کرد و بیشتر اوقاتش را صرف حل و فصل اموری کرد و بیش از هر شخصیت دیگری به اوضاع و احوال طوایف اشنایی داشت، او با این که رئیس طایفه ی سهونی بود ولی خانواده اش متعلق به ایل افشار است».(1) در دوران اقتدار محمدتقی خان، سهونی ها، در اندیکا، شیمبار و شلال سکونت داشتند و سپس به علت وابسته بودن به خان چهارلنگ از کارون گذشته و در نواحی گلگیر و آسماری استقرار یافتند. مرحوم حاج علی مکوندی یکی از آگاهان محل در مورد جایگاه سکونت طوایف سهونی اظهار داشتند: «سهونی ها» پس از عبور از کارون به منطقه ی آسماری کوچ کرده و در نقاطی همچون: تل گا، کرنه شر، آب بیدی تمبی، پنبه کار، پاریاب پاگچ، چوسر و ده گه دره گامیشی مسکن گزیدند که بقایای جایگاه آنها هنوز پابرجاست.(2) لایارد می نویسد: «... گرمسیر سهونی ها معمولا اندیکا، دشت شیمبار و شمال رودخانه ی کارون است، ولی به علت نزدیکی به محمدتقی خان، از رودخانه ی کارون عبور کرده و واقع زمستانه ی خود را تا حوالی گلگیر و آسماری گسترش دادند. پس از دستگیری محمدتقی خان [توسط منوچهرخان معتمدالدوله گرجی حاکم اصفهان و خوزستان] سهونی ها از کارون گذشته و خود را تحت الحمایه جعفر قلی خان و میتی خان قرار دادند».(3) 1- سیری در قلمرو بختیاری، ترجمه سهراب امیری، صفحات 41 و 42 2- برای اطلاع بیشتر، رجوع شود به کتاب بختیاری در گذر زمان، به قلم نگارنده این سطور صفحات 206 و 207 و 208 انتشارات آیات الصوات، 1379 3- همان.

نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:





نويسنده: - | تاريخ: جمعه 24 آذر 1391برچسب:,
| موضوع: <-PostCategory-> |